Havaic-i asliyye, temel ihtiyaçlar demektir. Fıkhi değerlendirmelerde temel ihtiyaçları karşılayan, bu yüzden de zekâta tabii olmayan parasal varlıklar havaic-i asliye olarak ifade edilir. İslam’da diğer bedenî ve malî mükellefliklerde olduğu gibi, zekâtta da mükellefin gidişatı göz önünde bulundurularak, ona makul ve taşınabilir bir mesuliyet yüklenmiştir. Bu sebeple İslam alimleri, zekât ve sadaka-i fıtr ile mükellef olmak için, bireyin ve bakmakla mükellef olduğu aile fertlerinin temel gereksinimlerinden fazla olarak nisap ölçüsü mülke sahip olma koşulunu aramışlardır. Temel ihtiyaç ölçüsü mal, şahsın yaşaması için zarurî olan ölçüdür. Temel ihtiyaç maddeleri insanın hayat ve hürriyetini gözetmek için ihtiyaç duyduğu şeylerdir. Bunlar, genel olarak, nafaka, oturulan konut, konut eşyası, ihtiyaç duyulan giysi, borç karşılığı mal, sanat ve mesleğe ait alet ve makineler, binek vasıtaları, ilim için edinilen kitaplar gibi eşyalardır.